Copyright: Jan A. Baaijens, pastorale hulpverlening.
Worden onze geestelijke behoeften vervuld?
Wat hebben we nodig om geestelijk gezond op te groeien? Dat heeft te maken met de vervulling van onze behoeften, die we vanaf onze geboorte nodig hebben. Ik wil in dit artikel uitleggen en uitbeelden hoe je geestelijk kunt opgroeien door geloof, hoop en liefde.
Hieronder zie je de eerste afbeelding van een voltooide behoeftenpiramide voor geestelijke groei
(Als je er op aanklikt, wordt de afbeelding uitvergroot. Met het pijltje ‘terug’, linksboven, kom je dan weer op de tekst.)
Op de beide afbeeldingen zie je 10 geestelijke behoeften in de ontwikkelingsfase vanaf onze geboorte. In de getekende piramide zit een geestelijk model voor groei en herstel. Van onder naar boven zie je welke behoeften vanaf de vroegere kinderjaren behoren te worden vervuld. Dat is de taak van ouders, opvoeders en opleiders.
In de groei naar de volwassenheid zijn er in de verschillende leeftijdsfasen specifieke behoeften. Ik wil uitleggen en uitbeelden hoe je geestelijk kunt groeien en herstellen door goede relaties. Het zijn de liefdesbanden die ons vreugde geven. Je ziet hieronder de ideaal volgroeide behoeftenpiramide :
Piramide vervulling geestelijke behoeften
Als ons geestelijk leven is verbonden met God, dan hebben wij een beschermend dak in ons leven, met een geopend venster naar Boven. Je kunt dat ook zien op de afbeelding. Door dat venster komen het licht en de liefde van God door Jezus Christus bij ons binnen. Dit gebeurt door de inspiratie van de Heilige Geest.
Als we tot God komen,
kunnen we ook door Hem worden hersteld.
Groeien door relaties
Binnen meerdere relatievormen zal het kind gezond naar de geestelijke en emotionele volwassenheid kunnen groeien. Daartussen zitten voorbeeldfiguren die het opgroeiende kind gebruikt voor de vorming van een eigen identiteit.
Velen worden geestelijk en emotioneel nooit volwassen. Hoe komt dat? Moesten ze zichzelf opvoeden? Waren hun kinderjaren vol afwijzing, vrijblijvend, wanordelijk, bedreigend, zonder geloof, hoop en liefde?
Hoe waren onze kinderjaren?
Zijn we opgevoed en opgegroeid met geloof, hoop en liefde?
Bouwstenen voor geestelijke groei
Welke bouwstenen zijn nodig voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling? Hoe behoren ze vanaf de eerste kinderjaren te worden toegevoegd en opgezet in het proces van opvoeding en groei naar de volwassenheid? Waardoor worden we binnen het raamwerk van geloof, hoop en liefde werkelijk opgebouwd? Ik denk dat dit gebeurt door liefdevolle relaties, die worden gemotiveerd door de liefde van God in Christus Jezus. Dat geeft zekerheid en vreugde (zie Rom. 8:31-39).
Daardoor komt ons geestelijk huis vast te staan op de Rots de eeuwen, gefundeerd op het Woord van God. Jezus leert ons in Matth. 7:24: ‘Daarom, ieder die deze woorden van Mij hoort en ze doet, die zal Ik vergelijken met een verstandig man, die zijn huis op de rots gebouwd heeft.’ Je wordt dan in de liefde van God opgebouwd.
Op de afbeelding hieronder worden de nodige bouwstenen getoond:
Je ziet vanonder de veilige bouwstenen van liefde en vreugde waardoor het kleine kind geestelijk gezond kan opgroeien. Na de verdere opbouw naar de volwassenheid zie je de geestelijke ontplooiing van de vrucht van de Geest, zoals deze wordt genoemd in Galaten 5:22: ‘liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.’
Daarbij zie je de vernieuwing van het denken, en de waarheid die vrijmaakt. De gelovigen ontvangen het van God, waarbij ze hun identiteit in Jezus Christus mogen vinden. Zo kunnen we als gelovigen volgens het plan van God groeien naar een heerlijke bestemming.
Hieronder zie je de nodige bouwstenen voor geestelijke groei vanaf de basis (bovenaan) tot aan de hogere stenen (onderaan) overzichtelijk uitgebeeld. Bij de opdrachten worden ze in deze volgorde genummerd.
Opdracht 1 – Persoonlijke test bouwstenen geestelijke groei:
In hoeverre zijn de volgende bouwstenen voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door positieve relaties, bemoedigingen, waardering, activering en stimulering. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. liefde en warmte 2. voelen en ervaren 3. vrijheid en vreugde
4. delen en hechten 5. herkennen en accepteren
6. troost en voldoening
7. rust en veiligheid 8. herstellen
9. ontdekken 10. verkennen 11. doorzettingsvermogen
12. denken en begrijpen 13. identiteit 14. waarheid en eerlijkheid
15. geduld en goedheid 16. zelfbeheersing
17. vriendelijkheid 18. zachtmoedigheid 19. vrede en vreugde
20. geloof, hoop en liefde
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de blokkades voor geestelijke groei (verderop in de tekst).
Onvervulde geestelijke behoeften
Wat gebeurt er als de belangrijke geestelijke behoeften vanaf de kinderjaren niet worden vervuld? Hoe ziet het plaatje er dan uit? Dan wordt het geestelijke, psychische en emotionele leven bepaald door derving of gemis. Je kunt dat zien op de afbeelding hieronder. In de ontwikkelingsfase van kind naar jongvolwassene zie je van onder naar boven het gemis aan de nodige bouwstenen in de piramide geestelijke behoeften. Herken je er iets in bij jezelf of anderen?
Zoals je leest in de piramide, worden de missen zaken als zodanig ervaren. Men gaat er onder gebukt. Het zijn emotionele en geestelijke problemen die het leven donker kleuren. Het zijn zaken die door relaties worden aangedaan, maar ook negatief worden opgevat. Mensen in problemen maken meestal ook de verkeerde keuzes, waardoor de problemen aanhouden.
Getraumatiseerde en depressieve mensen
worden bepaald en gekenmerkt door de zin:
‘help, ik heb een probleem’.
Velen van hen proberen het te verdoven door een verslaving. Verslaafden hebben problemen, maar maken ook problemen.
Als een kind emotioneel wordt verwaarloosd, en de nodige behoeften niet worden vervuld, kan er een A-trauma ontstaan. Mede hierdoor komen vele duizenden Nederlanders op latere leeftijd in een depressie terecht.
Hoe kan er nog herstel komen
als je een gezonde basis voor geestelijke groei hebt gemist?
Ontbrekende bouwstenen
Door een depressie kan een mens op instorten staan. Emotioneel onhandige mensen proberen een muur overeind te houden waarvan onderaan stenen ontbreken. Mensen leven in een huis met een gedeeltelijk fundament, dat daardoor scheef is gezakt. Aan een gebouw waaraan bouwstenen ontbreken, kunnen gelukkig ook nieuwe bouwstenen worden toegevoegd.
De oplossing voor dit alles is:
toevoegen wat ontbreekt!
Geestelijk en emotioneel onvolwassen mensen hebben vaak een opvoeding zonder geloof, hoop en liefde gehad. Ze hebben goede relaties gemist. Er waren te weinig positieve opvoeders, waaraan ze zich als kind konden spiegelen. Ze konden geen gezonde identiteit ontwikkelen door gebrek aan goede identificatiefiguren.
In dit artikel ga ik, naast de geloofsopvoeding, ook in op de vorming van het karakter, de hersenfuncties, met de nodige gezonde verbindingen en goede synchronisatie. In alle levensfasen behoren we geestelijk, emotioneel en rationeel gelijkmatig en evenwichtig te ontwikkelen en op te groeien.
Blokkades geestelijke groei
Op de afbeelding hieronder zie je welke zaken gezonde geestelijke groei kunnen blokkeren. Deze negatieve zaken, activiteiten en emoties worden overgedragen en opgelegd door opvoeders, relaties en de omgeving. Het zijn oorzaken en gevolgen van A-trauma’s en B-trauma’s, waaraan veel mensen levenslang lijden. We komen hier in het werkgebied van de psychiatrie, waar men zich bezig houdt met het lijden van de ziel, de emotionele beschadigingen en pijnlijke herinneringen. Je ziet de mogelijke gevolgen van deze trauma’s op de afbeelding hieronder.
Opdracht 2 – Persoonlijke test blokkades geestelijke groei:
In hoeverre zijn de blokkades voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door negatieve relaties, ontmoedigingen, liefdeloosheid, afwijzing, dreiging, (emotionele verwaarlozing) en vormen van mishandeling. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. geen liefde 2. afwijzing 3. angst en zorg 4. vreugdeloosheid
5. onrust 6. verdriet en pijn 7. problemen
8. vernedering 9. veroordeling 10. schaamte
11. onmacht 12. boosheid 13. frustratie en agressie
14. chaos en stress 15. vluchten of vechten
16. zelfbeklag en trots 17. mistrouwen en twijfel 18. passiviteit en isolatie
19. verslaving 20. depressie
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de positieve voor geestelijke groei (eerder in de tekst). Je kunt de uitslagen van de twee testen naast elkaar leggen en samen bespreken.
Opdracht 3
a. Hoe kunnen de negatieve blokkades en afbraakstenen in je leven worden vervangen door positieve bouwstenen, waardoor er geestelijk herstel en nieuwe groei kan plaatsvinden?
b. Wat kun je doen om te komen tot geestelijk herstel en nieuwe groei door relaties? Welke nieuwe contacten kun je leggen? Met welke mensen wil je omgaan?
c. Wat kunnen gelovigen hierin voor jou betekenen?
d. Waardoor kun je meer geloof, hoop en liefde ontvangen?
Herstellen door geloof, hoop en liefde
Door trauma’s, emotionele verwaarlozing, langdurige afwijzing en andere pijnlijke ervaringen kan de geestelijke ontwikkeling stagneren en verdere groei naar volwassenheid worden geblokkeerd. Er ontstaan problemen bij de hersenchemie, zodat de hersenen niet verder uitontwikkelen. Daarbij spelen de functies binnen de rechter- en linkerhersenhelft een belangrijke rol. De logica zit aan de linkerkant en het gevoel in de rechterhersenhelft. Deze verschillende hersenfuncties moeten zich op tijd evenwichtig en gezond kunnen ontwikkelen. Verderop in dit artikel ga ik hier uitgebreider op in.
Het komt er eigenlijk ook op neer dat geestelijk en emotioneel beschadigde mensen teruggeworpen kunnen worden op hun basisbehoeften. Geestelijk en emotioneel blijven ze dan hangen in de ontwikkelingsfase van een kind. Je blijft dan bezig met de basisbehoeften die we zien bij de nummers 1 t/m 4 van de piramide. De verdere geestelijke behoeften voor de groei naar de volwassenheid verdwijnen dan in de mist van het verwarde denken. Emotioneel beschadigde mensen kunnen inactief en passief worden voor de zaken die worden genoemd bij de nummers 5 t/m 7 van de piramide van geestelijke groei. Je ziet het hieronder uitgebeeld in de piramide.
Door de innerlijke problemen kunnen beschadigde mensen door het ontbreken een gezonde identiteit te verward, chaotisch en stressvol zijn. Ze zoeken hoofdzakelijk naar acceptatie, liefde en veiligheid. En dat zijn juist ook de zaken die ze kunnen vinden bij God!
Geestelijk herstel door Jezus Christus
In de relatie met Hem is er herstel mogelijk. Bij Hem kom je tot rust. Hij nodigt ons in Matth. 11:28: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’ Als we door Jezus we tot God komen, kunnen we door Hem worden hersteld. Jezus is de Heiland: de Redder, Bevrijder en Heler.
Jezus kan ons gebrek, ons gemis en onze leegte
met Zichzelf vervullen
In Lukas 4:16-19 geeft Jezus aan waarvoor Hij is gekomen en wat Hij kan betekenen voor mensen die geestelijk herstel nodig hebben. Hij zegt van Zichzelf: ‘De Geest van de Heere is op Mij, omdat Hij mijn gezalfd heeft; Hij heeft Mij gezonden om aan de armen het Evangelie te verkondigen, om te genezen die gebroken van hart zijn, om aan gevangenen vrijlating te prediken en aan blinden het gezichtsvermogen, om verslagenen weg te zenden in vrijheid, om het jaar van het welbehagen van de Heere te prediken.’ Tot op heden zien we dat mensen zowel geestelijk als lichamelijk worden genezen door God, door de wonderen die gebeuren in de Naam van Jezus Christus.
Geestelijk herstel bij een verslaafde man
In mijn werk bij de verslavingszorg en geestelijke hulpverlening heb ik contact met een ex-verslaafde. Hij is ook al met mij meegegaan als ervaringsdeskundige bij voorlichtingen voor jongeren en op school. Hij is als moslim opgegroeid, maar al in zijn jeugdjaren verslaafd geraakt aan softdrugs en verschillende harddrugs. Daardoor heeft hij geen opleiding in zijn jeugdjaren afgerond. Verder is hij meer dan 20 jaar verslaafd geweest.
Bij De Hoop in Dordrecht is hij geholpen en kwam hij in aanraking met het Evangelie. Jezus Christus, Zijn verlossend en helend werk, en Zijn woorden drongen tot hem door. Vooral de eerder aangehaalde tekst uit Matth. 11:28 raakte hem: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’ Hij werd steeds weer ontroerd als hij in een samenkomst het lied hoorde over Jezus: ‘Man van smarten, Lam van God.’ (Man Of Sorrows van Kingdom Culture). Hij kwam bevrijdend en helend in zijn leven.
Tijdens de Sta Op Cursus Geestelijk herstel zongen we op 15 maart 2016 samen met de deelnemers Opwekking 358, met de helende tekst:
Uw tederheid genas, wat er bitter in mij was.
Uw heil neem ik aan, o Heer.
Uw liefde overwon, keerde al mijn boosheid om.
Uw heil neem ik aan, o Heer (3x)
(O, Lord, Your tenderness van Graham Kendrick, Ned. tekst: Jan Visser)
De ex-verslaafde man was aanwezig, en werd diep geraakt door het lied. Later zei hij me dat deze heerlijk ervaring uitsteeg boven alle ervaringen met drugs, die hij had gebruikt.
Ik heb hem toen ook een test afgelegd over de hierboven genoemde positieve bouwstenen voor geestelijke groei en de blokkades voor geestelijke groei. Vanaf zijn jeugd t/m zijn verslaving, tot hij bijna half de veertig was, kon weinig positieve bouwstenen in zijn leven herkennen. Alle hierboven genoemde blokkades van 2 t/m 20 kon hij wel herkennen in zijn oude leven, behalve dan dat hij wel liefde van zijn ouders heeft ervaren. Het zal duidelijk zijn dat je dan wel psychiatrische behandeling nodig hebt, die wel jaren kan duren om tot herstel te komen. Hij is weliswaar een tijd bij De Hoop in behandeling geweest, en nog bij ambulant bij onze afdeling van De Hoop.
Niettemin vertelde hij mij dat inmiddels alles positieve bouwstenen en kenmerken daarvan in zijn leven aanwezig zijn. Dat duidt op maximaal geestelijk herstel in zijn situatie. Hij kwam pas in juni 2014 bij De Hoop. Daarbij heeft hij geloof, hoop en liefde gevonden bij God en Jezus Christus. We zien dat hij daar in korte tijd in groeit. Hij bezoekt trouw pastorale samenkomsten en kerkdiensten, en getuigt vrijmoedig de genade van God en zijn geloof. Zijn geloofskennis en Bijbelkennis nemen snel toe in zijn honger naar het contact met God en zijn verlangen naar een hechte geloofsrelatie met Jezus.
We zien dus in zijn leven een bewijs van voorspoedig geestelijk herstel door het werk van Jezus. God werkt in hem door Woord en Geest. In zijn leven wordt de laatste afbeelding hierboven zichtbaar. Door het snelle herstel van zijn basisbehoeften door de liefde van God, de hoop, en het geloof in Jezus Christus kan er ook een herstel en groei komen bij de jarenlang ontbrekende nummers 5 t/m 7 van de geestelijke behoeftenpiramide.
Opdracht 4
a. Hoe kun je herstellen door de liefde van God en het geloof in Jezus Christus?
b. Probeer elkaar eens te bemoedigen met teksten uit de Bijbel.
c. Praat eens door over de ervaringen van de ex-verslaafde, en zijn spoedige herstel. Wat herken je ervan in je eigen leven? Hoe kan dit persoonlijk verhaal je verder helpen?
d. Ga met elkaar in gebed voor bevrijding, herstel en geestelijke groei.